হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰ । harmonium music for classical singing

হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰ । harmonium music for classical singing

হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰ । harmonium music হৈছে সংগীত শিক্ষাৰ্থী বা গান গোৱা শিল্পী সকলৰ বাবে এটি অপৰিহাৰ্য বাদ্যযন্ত্ৰ (musical instruments)। একোখন best harmonium হ'লে সংগীতৰ প্ৰাথমিক শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত হাৰমনিয়ামৰ দ্বাৰা স্বৰ সমূহৰ অভ্যাস কৰিবলৈ শিক্ষাৰ্থী একোজনৰ যথেষ্ট সুবিধা হয়। বিশেষকৈ শাস্ত্ৰীয় গায়ন classical singing ৰ বাবে Indian classical vocalist সকলে এই হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰৰ ব্যৱহাৰ কৰা দেখা যায়।

          ফটো: সান্তনা ৰেগন (তিয়ক)।

হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰত স্বৰৰ ভাগ :

হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰৰ শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত তিনিটা ভাগ থাকে।প্ৰথম ভাগটোক উদাৰা বা মন্দ্ৰ সপ্তক বোলা হয়। দ্বিতীয় ভাগ টোক মুদাৰা বা মধ্য সপ্তক বোলা বিপৰীতে তৃতীয় ভাগটোক কোৱা হয় তাৰ বা তাৰ সপ্তক। অৱশ্যে সকলো হাৰমনিয়াম তে এই তিনিটা সপ্তকৰ স্বৰৰ উপৰিও আৰু কিছুমান স্বৰ অতিৰিক্ত দিয়া থাকে।

হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰৰ শিক্ষা :

আজিকালি harmonium online মাধ্যমেৰে ও শিক্ষা প্ৰদান কৰা দেখা যায়। কিন্তু মন কৰিবলগীয়া কথা এই যে শিক্ষা online বা offline যি মাধ্যমৰ জৰিয়তে নহওঁক কিয়,উপযোক্ত প্ৰণালীগত প্ৰশিক্ষণ নহ'লে কোনো শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা সম্ভৱ নহয়।  vocal music classes ৰ বাবে হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰৰ ব্যৱহাৰ অধিক প্ৰয়োজন হয়। হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰৰ একোটা সপ্তকত সাত টাকৈ শুদ্ধ আৰু পাচ টাকৈ বিকৃত স্বৰ মুঠ ১২ টা স্বৰ থাকে। অৰ্থাৎ একোটা সপ্তকত সাতোটা শুদ্ধ স্বৰ যেনে- সা,ৰে,গ,ম,প,ধ,নি আৰু পাঁচোটা বিকৃত শুদ্ধ স্বৰ- ৰে (ৰে),কোমল গ (গ), তীব্ৰ ম (ম),কোমল ধ (ধ) আৰু কোমল নি (ন)। এইকেইটা স্বৰ লগ লাগি একোটা সপ্তক সম্পূৰ্ণ হয়।

উপৰোক্ত ভাৱে হাৰমনিয়ামত তিনিটা সপ্তকত শুদ্ধ আৰু বিকৃত মুঠ ১২ টাকৈ ৩৬ টা স্বৰ থাকে। মধ্য সপ্তকৰ স্বৰ সমূহৰ বাদে মন্দ্ৰ আৰু তাৰ সপ্তকৰ স্বৰ সমূহক লিখিত ভাৱে বুজাবলৈ বিন্দুৰ দৰে চিহ্ন দিয়া হয়।মন্দ্ৰ সপ্তকৰ স্বৰ বুজাবলৈ স্বৰৰ তলত এটা বিন্দু দিব লাগে।আৰু তাৰ সপ্তকৰ স্বৰ বুজাবলৈ স্বৰৰ ওপৰত এটা বিন্দু দিব লাগে।

আৰু পঢ়িব পাৰে- অসমৰ বাদ্যযন্ত্ৰ খোল বাদ্য শিক্ষা।

হাৰমনিয়াম কিবোর্ড প্ৰদ্ধতি :

হাৰমনিয়াম কিবোর্ড harmonium keyboard ত তিনিওটা সপ্তকৰ ক্ৰমগতি অনুযায়ী প্ৰথম বগা পৰ্দাটো 'সা',কাষৰ ক'লা পৰ্দাটো কোমল ৰে, তাৰ কাষৰ বগা পৰ্দাটো শুদ্ধ ৰে, তাৰ কাষৰ ক'লা পৰ্দাটো কোমল গ,তাৰ কাষৰ বগা পৰ্দাটো শুদ্ধ গ, তাৰ কাষৰ বগা পৰ্দাটো শুদ্ধ ম, ক'লা পৰ্দাটো তীব্ৰ ম,কাষৰ বগা পৰ্দাটো প, কাষৰ ক'লা পৰ্দাটো কোমল ধ,বগা পৰ্দাটো শুদ্ধ ধ, কাষৰ ক'লা পৰ্দাটো নি আৰু বগা পৰ্দাটো শুদ্ধ নি। শেষৰ নি পৰ্যন্ত একোটা সম্পূৰ্ণ সপ্তক। এনেদৰে তাৰ সপ্তকৰ 'সা' ৰ পৰা তাৰ সপ্তকৰ স্বৰ সমূহ ধ্বনিত হয়।

হিন্দুস্থানী আৰু পাশ্চাত্য সংগীত :

ভাৰতীয় হিন্দুস্থানী পদ্ধতিৰ Hindustani classical system লগত পাশ্চাত্য সংগীত western music ৰ western singing মিল আছে যদিও কিছু বিষয়ত অমিল দেখা নোপোৱাও নহয়। হাৰমনিয়াম পৰ্দা অনুসৰি পাশ্চাত্য স্বৰ সমূহ হ'ল C,D,E,F,G,A,B. আনহাতে, পাশ্চাত্য সংগীতত হাৰমনিয়ামৰ কলা পৰ্দাক sharp আৰু বগা পৰ্দাক flat বোলা হয়।

পাশ্চাত্য সংগীত পদ্ধতিমতে একোটা সপ্তকৰ ১২ টা স্বৰৰ স্হাপনা এনে ধৰণৰ- C,C sharp,D,D sharp,E, F,F sharp, G, G sharp, A, A sharp,B. আনহাতে ভাৰতীয় সংগীত Indian music পদ্ধতিমতে মন্দ্ৰ, মধ্য আৰু তাৰ এই তিনিটা সপ্তকৰ দৰে পাশ্চাত্য পদ্ধতিৰো তিনিটা Tone আছে। যেনে- Major Tone,Minor Tone আৰু Semi Tone ক্ষেত্ৰত ভাৰতীয় সংগীত পদ্ধতিৰ সৈতে পাশ্চাত্য সংগীতৰ স্বৰ স্হাপনৰ যথেষ্ট মিল আছে যদিও ব্যৱহাৰিক পদ্ধতি কিন্তু একে নহয়।

ভাৰতীয় পদ্ধতিত গায়ক-গায়িকা Singers সকলে নিজৰ কন্ঠ অনুসৰি যিকোনো  পৰ্দা এটিকেই 'সা' ৰূপে অৱলম্বন কৰি গাব পাৰে। অৱলম্বন কৰা 'সা' স্বৰটোক মধ্য সপ্তকৰ 'সা' ৰূপে গ্ৰহণ কৰি সেই অনুৰূপে পৰৱৰ্তী ৰে,গ,ম,প,ধ,নি আদি তিনিও সপ্তকত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। কিন্তু পাশ্চাত্য পদ্ধতিত western style ত নিদিষ্ট পৰ্দা সলনি নকৰে।

হাৰমনিয়ামত স্বৰৰ অনুশীলন :

সংগীত music সাধনা কৰি পৰিবেশন কৰিবলৈ হলে স্বৰৰ অনুশীলন কৰাটো অত্যন্ত আৱশ্যক। অন্যথা সাত স্বৰৰ সাধনা নকৰাকৈ কোনো গীত পৰিৱেশন কৰা সম্ভৱ নহয়। ভাৰতীয় সংগীতৰ সকলো প্ৰকাৰৰ সুৰৰ music tune ৰচনা এই স্বৰ সমূহৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত।

লোক সংগীতৰ বা ধ্ৰুপদী সংগীতৰ ,যি ধাৰাৰ গায়ক নহওঁক কিয় স্বৰ সাধনাৰ অবিহনে কোনো আকৰ্ষনীয় সংগীত পৰিবেশন কৰিব নোৱাৰে। সেয়েহে একোজন সংগীত শিক্ষাৰ্থী music student ৰ প্ৰথম কৰ্তব্য হ'ল স্বৰ সমূহৰ শুদ্ধভাৱে অনুশীলন practice কৰা।

হাৰমনিয়াম বাদ্যযন্ত্ৰ । harmonium music for classical singing বাবে স্বৰ সাধনা কৰোঁতে শিক্ষাৰ্থী জনে প্ৰথমে নিজৰ বাদ্য যন্ত্ৰ হাৰমনিয়াম ত harmonium musical instrument ত সুবিধা অনুসৰি কোনো (সা) গ্ৰহণ কৰি স্পষ্ট, গম্ভীৰ তথা মধুৰ সুৰে উচ্চাৰণ কৰি ক্ৰমান্বয়ে ওপৰৰ সা লৈ আৰোহ আৰু তললৈ অৱৰোহ  কৰিব লাগে।।

আৰু পঢ়িব পাৰে- অসমৰ খোল বাদ্যৰ বিভিন্ন অংগ সমূহ।