অসমৰ সত্ৰীয়া নৃত্য পৰম্পৰাগত হস্ত

ফটো : জিতুমণি শইকীয়া, তিতাবৰ।

অসমৰ সত্ৰীয়া নৃত্য পৰম্পৰাগত হস্ত traditional hand gestures of Sattriya dance of Assam সমূহৰ বিষয়ক এই আলোচনাটিত  অসমৰ সংগীত আৰু নৃত্য সমূহৰ ভিতৰত শাস্ত্ৰীয় নৃত্য ৰূপে স্বীকৃত সত্ৰীয়া নৃত্যৰ হস্ত আৰু ইয়াত অন্তৰ্নিহিত হৈ থকা পৰম্পৰাগত বা থলুৱা হস্ত সমূহে কিদৰে অসমৰ পৰিৱেশ্য কলা সত্ৰীয়া নৃত্যত স্হান লাভ কৰিছে। আৰু এই অসমৰ নৃত্য টিৰ সৌষ্ঠৱ বৃদ্ধি কৰিছে সেই বিষয়ে আমি জানিব পাৰিম।

সত্ৰীয়া নৃত্যৰ হস্ত  :

সত্ৰীয়া নৃত্যৰ হস্ত সমূহৰ ওপৰত বিশ্লেষণ কৰিলে দেখা পোৱা যায় যে,এই নৃত্য ধাৰাতিৰ হস্ত প্ৰয়োগৰ ক্ষেত্ৰত ২ টা আধাৰ জড়িত। প্ৰথম টি আধাৰক শাস্ত্ৰ আধাৰিত হস্ত আৰু দ্বিতীয় টিক পৰম্পৰাগত বা থলুৱা আধাৰিত হস্ত হিচাপে কব পাৰি।

শাস্ত্ৰ আধাৰিত হস্ত  : 

যি কোনো শাস্ত্ৰীয় নৃত্যত অন্তৰ্নিহিত হৈ থকা যি সমূহ হস্তৰ নাম বা বৰ্ণনা কোনো শাস্ত্ৰৰ অন্তৰ্ভুক্ত , সেই হস্ত সমূহকেই শাস্ত্ৰ আধাৰিত হস্ত বোলা হয়।

পৰম্পৰাগত হস্ত  : 

যি সমূহ হস্তৰ নাম বা বৰ্ণনা কোনো শাস্ত্ৰ আধাৰিত নোহোৱাকৈ বহু বছৰ অবিছিন্ন ভাৱে পৰম্পৰা বা থলুৱা হিচাপে নৃত্য ধাৰা এটিৰ লগত অন্তৰ্ভুক্ত, সেই সমূহ হস্ত কেই পৰম্পৰাগত হস্ত বুলি কোৱা হয়। 

 এই পৰম্পৰাগত হস্ত সমূহৰ শাস্ত্ৰ আধাৰিত হস্ত ৰ দৰে লিখিত বিৱৰণ পোৱা নাযায়। বৰঞ্চ,একো একোটা অঞ্চল বিশেষে থকা প্ৰাচীন কালৰ স্হাপত্য- ভাস্কয্য, মূৰ্তি কলা আৰু চিত্ৰ কলা তথা কেতিয়াবা কেতিয়াবা পৌৰাণিক শিল্প কলা আদিত এই হস্ত সমূহ পৰিলক্ষিত। কোনো এটি শাস্ত্ৰীয় নৃত্যৰ স্বকীয় বৈশিষ্ট্যৰ প্ৰদৰ্শনত পৰম্পৰাগত হস্ত সমূহে বিশেষ অৰিহণা যোগায়। 

সত্ৰীয়া নৃত্যৰ পৰম্পৰাগত হস্ত সমূহৰ নাম আৰু বিনিয়োগ : 

অসমৰ নৃত্য সমূহৰ ভিতৰত শাস্ত্ৰীয় নৃত্য ৰূপে স্বীকৃত সত্ৰীয়া নৃত্য ধাৰাটিত বহুতো পৰম্পৰাগত বা থলুৱা হস্ত দেখিবলৈ পোৱা যায়। নৃত্য ধাৰাটিত প্ৰয়োগ হোৱা ৩ (তিনিও) টা হস্ত যেনে সংযুক্ত হস্ত, অসংযুক্ত হস্ত আৰু নৃত্ত হস্তৰ মাজত থকা পৰম্পৰাগত বা থলুৱা হস্ত সমূহৰ নাম আৰু ইবোৰৰ বিনিয়োগ সমূহ হৈছে-

হস্ত সমূহৰ নাম বিনিয়োগ বিধি১. শশককৃষ্ণ,বাংশীবাদন আদি।২. সৰাহকথা কোৱা, চিত্ৰ অঁকা আদি।৩. অংকুশঅলকা,টানি অনা আদি।৪. কৃষ্ণসাড়মুখহৰিণ,ডিঙিৰ মালা আদি।৫. দোলদোলন,নৌকা আদি।৬. মৎস্যমগৰ, মৎস্য অৱতাৰ আদি।৭. গজদন্তহাতী,বৃহৎ নৌকা আদি।৮. মৈৰাঅগ্নি,শীতত কম্পন হোৱা আদি।৯. মুজুৰানমস্কাৰ, ঈশ্বৰ সূচক আদি।১০.জলকবিজুলী, জ্যোতি উজ্বলতা আদি।১১. হাঁয়ৰেকৃষ্ণ , কৃষ্ণ নৃত্যত ব্যৱহাৰ আদি।১২. প্ৰণামনমস্কাৰ,সম্ভাষন আদি।১৩. লীলাবিভিন্ন খেলা, ঈশ্বৰৰ লীলা আদি।

আৰু পঢ়িব পাৰে- সত্ৰীয়া নৃত্য উৎপত্তি আৰু ক্ৰমবিকাশ।

১৪. জয় জয়গুণ গৰিমা প্ৰকাশ,জয় আদি।১৫. ধৱ্জবিজয় প্ৰতীক আদি।১৬.ভকতভক্ত,নম্ৰতা আদি।১৭. অৰ্পণআগবঢ়োৱা,মান্য জনক দিয়া আদি।১৮. অৱতাৰ ঈশ্বৰৰ অৱতাৰ আদি।১৯. ৰজাশাসন,শাসক আদি।২০. হস্তীহাতী,পাপ আদি।২১. তপঋষি,তপস্বী আদি।২২. জলপানী,সাগৰ আদি।২৩. বংশীবাংশী বাদন, কৃষ্ণ আদি।২৪. চলনা গতি কৰা,যোৱা আদি।২৬. লজ্জা লাজ আদিত ব্যৱহাৰ।

সামৰণি Conclusion :

ইয়াৰ উপৰিও অসমৰ পৰিৱেশ্য কলা তথা অসমৰ সংগীত আৰু নৃত্য সমূহৰ ভিতৰত শাস্ত্ৰীয় নৃত্য ৰূপে স্বীকৃত সত্ৰীয়া নৃত্যত আৰু বহুতো পৰম্পৰাগত বা থলুৱা হস্ত দেখা পোৱা যায়।যি সমূহে নৃত্য ধাৰাতিৰ সৌষ্ঠৱ বৃদ্ধি কৰা লগতে সত্ৰীয়া নৃত্য কলা টিৰ প্ৰকাশ আৰু বিকাশত সকলোৰে কাষ চাপি যোৱাত সহায়ক হৈছে।

অসমৰ সত্ৰ সমূহত সংৰক্ষিত হৈ প্ৰচলিত হৈ অহা এই পৰম্পৰাগত বা থলুৱা হস্ত সমূহৰ গৱেষণা মূলক অধ্যয়নৰ দ্বাৰা সত্ৰীয়া নৃত্যত প্ৰয়োগ কৰাৰ লগতে বহুলভাৱে প্ৰচলন কৰিলে নিশ্চয় অসমৰ সত্ৰীয়া নৃত্য পৰম্পৰাগত হস্ত traditional hand gestures of Sattriya dance of Assam সমূহৰ প্ৰচলন আৰু সত্ৰীয়া নৃত্য sattriya dance সকলোৰে বাবে আৰু অধিক মনোগ্ৰাহী হৈ উঠিব !!!

ফটো : সত্ৰীয়া নৃত্যৰ হস্ত।

আৰু পঢ়িব পাৰে- অসমৰ সত্ৰীয়া নৃত্যৰ শাস্ত্ৰীয় লক্ষণ।